Pomoc społeczna i zasady jej udzielania

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom
i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać,
wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.

Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów
oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin. Organy te realizując zadania pomocy
społecznej współpracują na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi,
Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.

Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych
potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy
społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających
do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.

Ośrodek Pomocy Społecznej oferuje wsparcie w formie świadczeń:

               a) pieniężnych

                     - zasiłek stały
                     - zasiłek okresowy
                     - zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy
                     - zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie

               b) niepieniężnych

                    - praca socjalna
                    - bilet kredytowany
                    - składki na ubezpieczenie zdrowotne
                    - składki na ubezpieczenie społeczne
                    - pomoc rzeczowa, w tym ekonomiczne usamodzielnienie
                    - sprawienie pogrzebu
                    - schronienie
                    - posiłek
                    - niezbędne ubranie

Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:

  osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania
i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

  cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej:

a)    na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt
rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zezwolenia na zamieszkanie
na czas oznaczony udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa
w art. 53 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziemcach
(Dz. U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694, z 2007 r. Nr 120, poz. 818 i Nr 165,
poz. 1170 oraz z 2008 r. Nr 70, poz. 416), lub w związku z uzyskaniem
w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej,

b)   na podstawie zgody na pobyt tolerowany - w formie schronienia, posiłku,
niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego;

  mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym
lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkom ich rodzin w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy
z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz
wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin
(Dz. U. Nr 144, poz. 1043 oraz z 2007 r. Nr 120, poz. 818), posiadającym prawo pobytu
lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Pomoc społeczna polega w szczególności na:

  przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń,

  pracy socjalnej,

  prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,

  analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,

  realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,

  rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Główne cele pomocy społecznej:

  wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej,
doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania
i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,

  zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej – dla osób
nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach,
w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym,

  zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej
osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia,

  zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej,
w tym przemocą w rodzinie,

  integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie,

  stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.

Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r.
o pomocy społecznej  (Tekst jednolity  Dz.U. z 2009 r.  Nr 175, poz. 1362 z późn.zm.).

W roku 2003 w ramach zmian w systemie pomocy społecznej w pierwszym etapie wyłączono rentę socjalną
z katalogu świadczeń pomocy społecznej. Od dnia 1 października 2003 renta socjalna stała się świadczeniem
wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na mocy ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej
(Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). Szczegółowe informacje dotyczące renty socjalnej
znajdują się na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych www.zus.pl

W następnym etapie przyjęte rozwiązania w zakresie budowanego jednolitego systemu świadczeń
rodzinnych spowodowały przeniesienie niektórych świadczeń (zasiłek stały, zasiłek gwarantowany okresowy),
wypłacanych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity
Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 z późn. zm.) do ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach
rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255 z późn. zm.).

Zasady udzielania pomocy społecznej

Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek:

  osoby zainteresowanej,

  jej przedstawiciela ustawowego,

  innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.

Pomoc społeczna może być także udzielana z urzędu.

Osoba lub rodzina może zgłosić się o przyznanie pomocy do ośrodka pomocy społecznej
w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie).

Wymagane dokumenty:

1. Wniosek - podanie w formie pisemnej, zgłoszenie ustne lub telefoniczne,
2. Dowód osobisty lub inny dokument stwierdzający tożsamość,
3. Zaświadczenie o dochodach netto ( z miesiąca poprzedzającego datę złożenia wniosku),
4. Opłaty mieszkaniowe i stałe obciążenia rodziny - do wglądu,
5. W przypadku osoby bezrobotnej - zaświadczenie o rejestracji w Urzędzie Pracy,
6. W przypadku osoby niepełnosprawnej - orzeczenie o stopniu niepełnosprawności lub przyznanej grupie,
7. W przypadku osoby chorej - zaświadczenie lekarskie potwierdzające stan zdrowia,
8. Zaświadczenie lekarskie stwierdzające, iż osoba wymaga pomocy usługowej ze względu na stan zdrowia.
   Osoba legitymująca się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności bądź całkowitej 
   niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji przedstawia kopię orzeczenia
   ( w przypadku wystąpienia o pomoc w formie usługowej ).

Kiedy można otrzymać zasiłek :

O pomoc finansową mogą starać się osoby, które spełniają warunki określone w ustawie o pomocy społecznej:
1. Pierwszy, podstawowy warunek dla wszystkich zasiłków - trudna sytuacja życiowa
    Osoba lub rodzina ubiegająca się o pomoc musi znajdować się w trudnej sytuacji życiowej,
    związanej w szczególności z: sieroctwem, bezdomnością, bezrobociem, niepełnosprawnością,
    długotrwałą chorobą, problemami rodzin wielodzietnych, trudnościami w przystosowaniu do życia
    po zwolnieniu z zakładu karnego, zdarzeniem losowym, klęską żywiołową lub ekologiczną.
    Ustawa wylicza więcej takich sytuacji – tu podajemy tylko wybrane.
    Wyliczenie z ustawy nie jest zamkniętym katalogiem sytuacji,
    w których musi znaleźć się osoba ubiegająca się o pomoc.
    Oznacza to, że jako „trudna sytuacja życiowa” uprawniająca do pomocy może zostać uznana inna,
    niewymieniona w ustawie sytuacja.
2. Drugi warunek - trudna sytuacja finansowa
    Miesięczny dochód osoby lub rodziny ubiegającej się o pomoc nie może być większy
    od kwoty określonej w ustawie o pomocy społecznej czyli od tzw. kryterium dochodowego.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje osobom i rodzinom,
które spełniają tzw. kryterium dochodowe. Pomoc skierowana jest do osób o najniższych dochodach.
Aby ją otrzymać nie można przekraczać poniższych kwot. 

Należy zsumować przychody z miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku,
czyli np. ubiegając się o pomoc w marcu, trzeba przedstawić dochód z lutego.
Obliczając kryterium dochodowe na osobę w rodzinie sumujemy przychody wszystkich członków rodziny
(np. zarobki, renty i emerytury, zasiłek dla bezrobotnych – to tylko przykłady – uwzględnianych dochodów może być więcej).
Muszą to być dochody netto, czyli bez podatku oraz składek na ubezpieczenia. Do dochodu nie wlicza się również:
- kwoty alimentów, które płaci członek rodziny ubiegającej się o wsparcie, innym osobom (spoza rodziny),
- jednorazowego pieniężnego świadczenia socjalnego,
- zasiłku celowego,
- pomocy materialnej mającej charakter socjalny albo motywacyjny,
  przyznawanej na podstawie przepisów o systemie oświaty,
- świadczeń w naturze,
- świadczeń przysługujących osobie bezrobotnej z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych.

Dochody liczone są restrykcyjnie. Liczy się niemal wszystko, a ustawa o pomocy społecznej
wymienia tylko kilka kategorii dochodów, które nie są uwzględniane.
Osoby składające wnioski często dziwią się i nie zgadzają z tym, że jakieś dochody zostały uwzględnione,
szczególnie w sytuacji, kiedy do ich dochodów dolicza się pomoc przyznaną wcześniej w tej samej instytucji
np. dodatek mieszkaniowy. Jest to jednak zgodne z ustawą.
Urzędnicy przyznający pomoc muszą precyzyjnie określić sytuację materialną danej osoby/ rodziny.

Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej zobowiązane są do współdziałania z pracownikiem socjalnym
w rozwiązywaniu własnej trudnej sytuacji życiowej.

W celu określenia sposobu współdziałania w rozwiązywaniu problemów osoby lub rodziny znajdujących się w trudnej
sytuacji życiowej pracownik socjalny zawiera kontrakt socjalny z tą osobą lub rodziną, w celu wzmocnienia aktywności
i samodzielności życiowej, zawodowej lub przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu.

Rodzaj, forma i rozmiar świadczonej pomocy jest uzależniona od zgłaszanych potrzeb, okoliczności
uzasadniających udzielenie pomocy i możliwości ośrodka.

Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

 1. ubóstwa ;
 2. sieroctwa;
 3. bezdomności; 
 4. bezrobocia;
 5. niepełnosprawności;
 6. długotrwałej lub ciężkiej choroby;
 7. przemocy w rodzinie;
 7a potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
 8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
 9. bezradności w sprawach opiekuńczych i wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, 
    zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10. braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe 
      placówki opiekuńczo-wychowawcze;
11. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status
      uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13. alkoholizmu lub narkomanii;
14. zdarzenia losowego lub sytuacji kryzysowej;
15. klęski żywiołowej lub ekologicznej
lub innych okoliczności uzasadniających udzielenie pomocy społecznej.

Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje:

                  - osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 542 zł,
                    zwanej kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej;
                  - osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 456 zł
                    zwanej kryterium dochodowym na osobę w rodzinie;
                  - rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego
                    na osobę w rodzinie, zwanej kryterium dochodowym rodziny;
                   ( Zgodnie z art. 8.1 ust. o pomocy społecznej )

Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń
z pomocy społecznej. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza sie prawo do świadczeń
z pomocy społecznej za okres tymczasowego aresztowania.

Za dochód uważa się sumę miesięcznych przychodów z miesiąca poprzedzającego
złożenie wniosku lub w przypadku utraty dochodu z miesiąca, w którym wniosek został
złożony, bez względu na tytuł i źródło ich uzyskania, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pomniejszoną o:
     - miesięczne obciążenie podatkiem dochodowym od osób fizycznych,
     - składki na ubezpieczenie zdrowotne określone w przepisach o powszechnym 
       ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia oraz ubezpieczenia społeczne określone
        w odrębnych przepisach,
     - kwotę alimentów świadczonych na rzecz innych osób. 

W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą oraz rolników
szczegółowe zasady obliczania dochodu określa ustawa o pomocy społecznej. 

Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne:
Za osobę, która rezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz
wspólnie niezamieszkującą matką, ojcem lub rodzeństwem, ośrodek pomocy społecznej
opłaca składkę na ubezpieczenia emerytelne i rentowe od kwoty kryterium dochodowego
na osobę w rodzinie, jeżeli dochód na osobę w rodzinie osoby opiekującej się nie przekracza
150 % kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie i osoba opiekująca się nie
podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytelnemu i rentowym z innych tytułów
lub nie otrzymuje emerytury albo renty. Dotyczy to również osób, które w związku z
koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.

Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej.
Od każdej decyzji służy prawo odwołania do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Elblągu
ul. Zw. Jaszczurczego 14 A, w terminie 14 dni od daty doręczenia.

Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń z pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie
poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej,
dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń. 

                        Ustawa o pomocy społecznej.pdf